Merkez bankası dijital para birimi (CBDC), devlet destekli fiat paraların dijital bir versiyonudur. Bu tür dijital para birimi bir merkez bankası tarafından verilir ve bir ülkenin ulusal para birimine bağlıdır.
CBDC’ler, fiat parayı hedefleyen ve aynı miktarı tutmaya çalışan kripto para birimleri olan stablecoin sistemlerine çok benzerdir. Aradaki temel fark, CBDC’lerin tüm dünyadaki hükümetler tarafından dağıtılıyor olmasıdır.
Şu anda dünya genelinde 80’den fazla ülke CBDC’leri araştırıyor veya geliştiriyor ve sürecin çeşitli aşamalarında bulunuyor. Bazılarının aktif olmayan veya iptal edilmiş projeleri varken, diğerleri tüm dijital para birimlerini piyasaya sürüyor. Ayrıca, CBDC kripto piyasasını etkilediği için kripto para birimine yatırım yaparken bunu anlamak önemlidir.
Bir merkez bankası dijital para birimi (CBDC) nasıl çalışır?
Her CBDC, bir ülkenin mevcut itibari para biriminin dijital bir temsilidir ve aslında aynı şekilde çalışır. Birçok ülke kendi CBDC’leri ile çalıştığından, işleyişlerinde büyük olasılıkla farklılıklar olacaktır, ancak aynı temel modeli takip etmektedirler.
Ülkenin merkez bankası, federal hükümetin desteğiyle CBDC ihraç eder. Bu CBDC daha sonra çalışanlara ödeme yapmak veya mal ve hizmet satın almak gibi işlemler için yasal ödeme aracı olarak kullanılabilir.
Aslında bu tarz sistemlere klasik bankacılık operasyonları ile oldukça alışkınız. Sonuçta, banka hesabınızdan başka bir bankadaki bir arkadaşınızın hesabına para aktarabilirsiniz ve hepsi dijital olarak yapılır. Ancak CBDC’de bu tür bir işlemin birden fazla bankadan geçmesi gerekmez ve birkaç iş günü sürmez. Bütün bunlar dijital bir defterde neredeyse anında gerçekleşebilir. Tüketicilerin ayrıca CBDC’yi kullanmak için ticari banka hesaplarına ihtiyacı yoktur. Banka hesabı olmayanlar için CBDC’ler dijital olarak para transfer etmenin kolay bir yolunu sağlayacaktır.
Merkez Bankası Dijital Para Birimi türleri
İki tür CBDC vardır: perakende ve toptan satış ile her ikisinin unsurlarını birleştiren melez olanlar. Peki bunlar arasında fark nedir ve nasıl çalışırlar?
Perakende merkez bankası dijital para birimi
Perakende CBDC’ler genel halka verilir. Bu model kapsamında tüketiciler CBDC’yi hesap olarak cüzdanlarında tutabilir ve ödeme yapmak için kullanabilirler.
Bu türden bir CBDC, herkesin kullanabileceği bir halka açık dijital bankacılık seçeneği olarak hizmet edecetir.. Bu, özellikle geleneksel bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan tüketiciler için faydalı olabilir. Fonlar devlet tarafından karşılandığı için banka başarısızlığı riski de yoktur.
Birçok ülke, yaygın olarak bulunan bir CBDC modelini piyasaya süren ilk ülke olan ABD Bahamalar da dahil olmak üzere perakende bir CBDC modelini izlemeyi seçti ve ayrıca daha çok bir perakende modeli tercih etti.
Merkez bankası toptan dijital para birimi
Toptan CBDC’ler finansal kurumlar tarafından kullanılır. Bankalar ve diğer finansal kuruluşlar, merkez bankası CBDC’lerini fon transfer etmek ve işlemleri daha kolay sonuçlandırmak için kullanabilir. Bu tür CBDC, yurt içi ödemelerin verimliliğini artırabilirken, sınır ötesi ödemeler için de çok faydalı olabilir.
Toptan CBDC’nin bir başka yararı da daha iyi güvenlik sunuyor olmasıdır. Bu para birimi tarafından işlemleri işlemek ve kaydetmek için kullanılan dijital defter, banka dolandırıcılığının önlenmesine yardımcı olur. Singapur, Malezya ve Suudi Arabistan dahil olmak üzere birçok ülke toptan CBDC’leri hedef almış durumda. Ancak çoğu ülke hibrit bir CBDC modelini geliştiriyor.
CBDC’nin avantajları ve dezavantajları
CBDC’nin başlıca avantajları ve dezavantajları şunlardır:
Avantajları
- Daha verimli ve daha güvenli ödeme imkanı
- Tüketicilerin doğrudan merkez bankasını kullanmasına izin verir
- Ticari banka başarısızlığı riskini ortadan kaldırır
- Takip etmesi kolay
Dezavantajları
- Merkez bankaları tam kontrole sahip
- Kullanıcılar için daha az gizlilik
- Yaygın olarak benimsenmesinin sağlanması zordur
- Merkez ve ticari bankalar arasındaki olası rekabet durumu yaratır
CBDC vs kripto para
CBDC’ler aslında bir kripto para birimi değildir. CBDC fikri kripto para birimlerinden gelse de, bunlar çok farklı iki dijital para türleridir.
CBDC ve kripto para birimi arasındaki temel fark, merkezileştirmedir. Kripto paralar, merkezi olmayan bir dijital para birimidir, yani herhangi bir merkez kişi veya kurum tarafından kontrol edilmez. İşlemler, halka açık bir dağıtılmış defter olan blok zincirinde işlenir ve kaydedilir. Adından da anlaşılacağı gibi, bir merkez bankası dijital para birimi merkez bankası tarafından düzenlenecektir.
Kripto paralar ayrıca CBDC’den çok daha fazla gizlilik sunar. İşlemler cüzdan adresleri aracılığıyla gönderilir ve alınır ve bir dereceye kadar anonimlik korunabilir. Bununla birlikte, bazı kripto para türleri hala izlenemez olarak kabul ediliyor. Tam tersi olarak, bir CBDC ile merkez bankası, kullanıcıların ve işlemlerinin kayıtlarına sahiptir.
Merkez bankası dijital para birimi (CBDC) örnekleri
Çoğu CBDC araştırma veya geliştirme aşamasındadır, ancak birkaçı piyasaya sürülmüş durumda. Aşağıda, farklı ülkelerde kullanılmış veya test edilmiş bazı CBDC örnekleri verilmiştir:
Bahamalar, Bahama dolarının dijital bir versiyonu olan Sand Dollar’ı piyasaya sürmekte. Bahamalar Merkez Bankası tarafından yetkili finans kurumları aracılığıyla dağıtılacak.
Çin, dijital renminbi veya dijital RMB olarak da bilinen dijital yuanı test ediyor. En büyük ekonomilere sahip ülkeler arasındaki Çin, CBDC’sini geliştirmede en son aşamalara kadar gelmiş durumda.
Nijerya, işlemleri merkezi bir blockchain defterine kaydeden eNaira’yı piyasaya sürdü. Nijerya ayrıca, Bir CBDC başlatan ilk Afrika ülkesidir.
Hala CBDC’nin ilk aşamalarındayız, ancak bunun gelişmekte olan bir fikir olduğu açık. Bu alanı sahiplenmiş olan ülkeler, dünyanın gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) %90’ından fazlasını oluşturuyor. CBDC tamamen paranın yerini alamasa da çoğu ülkenin en azından bir şekilde kendi dijital para birimini uyguladığını görebiliriz.
