Layer 2 nedir?
Layer 2, ana ağ ile aynı güvenlik ve ademi merkeziyetçilik önlemlerini korurken, Ethereum Mainnet’ten (layer 1) işlemleri işleyerek bir uygulamayı ölçeklendirmek için tasarlanmış çözümler için kullanılan bir terimdir. Layer 2 çözümleri, verimi (işlem hızı) artırır ve gaz ücretlerini azaltır. Ethereum Layer 2 çözümlerinin popüler örnekleri arasındaysa Immutable X, Polygon ve Polkadot isimlerini verebiliriz.
Layer 2 çözümleri neden önemlidir?
Layer 2 çözümleri, karbon ayak izini azaltırken ve Ethereum blok zincirinin bütünlüğünü koruyarak tam ademi merkeziyetçilik, şeffaflık ve güvenlik sağlarken, aynı zamanda da ölçeklenebilirlik ve artan verimlilik sağladığı için önemlidir.
Ethereum blok zinciri en yaygın ve en güvenli blok zinciri teknolojilerinden biri olsa da, bazı dezavantajları olmadığı anlamına gelmez. Ethereum Mainnet, yavaş işlem sürelerine (saniyede 13 işlem) ve pahalı gaz ücretlerine sahip olmasıyla bilinir. Layer 2 ise, Ethereum blok zinciri üzerine kuruludur ve işlemleri daha güvenli, hızlı ve ölçeklenebilir hale getirir.
Her bir çözümün verim, gaz ücretleri, güvenlik, ölçeklenebilirlik ve tabii ki kullanılabilirlik gibi artıları ve eksileri vardır. Tüm bu ihtiyaçları karşılayan tek bir layer çözümü yoktur. Ancak, tüm bu yönleri iyileştirmeyi amaçlayan 2 ölçekli çözümler vardır ve bu çözümlere toplamalar denir.
Layer 2 toplamaları nelerdir?
Toplamalar, Ethereum ana blok zincirinde işlem gerçekleştiren ancak yine de işlem verilerini layer 1’e gönderen layer 2 ölçeklendirme çözümleridir. Layer 1 işlem verileri nedeniyle, toplamalar aynı layer 1 güvenlik önlemleri tarafından garanti edilir. Prensip olarak, bu bir tanımlama özelliğidir. Kullanıcılara sunduğu özelliklerse şu şekilde sıralanabilir:
- İşlemler layer 1 dışında gerçekleştirilir ve bu sayede gaz maliyetlerini düşürür.
- İşlem verileri ve belgeleri 1. seviyededir, bu nedenle güvenlik artısı sağlar.
Son olarak, toplamalar, kullanıcıları işlemleri doğru bir şekilde doğrulamaya ve yürütmeye teşvik eden toplama akıllı sözleşmesinde bir bağ oluşturmasını gerektirmektedir.
Toplamalar, ücretleri düşürdüğü, işlem hacmini artırdığı ve katılımı artırdığı için faydalıdır. Buna ek olarak, farklı güvenlik önlemlerine sahip iki tür toplama sistemi vardır:
- İyimser toplamalar (Optimistic rollups), işlemlerin varsayılan olarak geçerli olduğunu doğrular ve hesaplamayı yalnızca çağrı eyleminde sahtekarlık kanıtı yoluyla gerçekleştirir.
- Sıfır bilgi toplamalar (Zero-knowledge rollups), zincirin dışında çalışır ve ana zincirin geçerli kanıtını sunar.
İyimser toplamalar (Optimistic rollups)
İyimser toplamalar, Layer 2’nin Ethereum Mainnet’e paralel bir şekilde durur ve varsayılan olarak hesaplamalar (matematiksel denklemler) yapmaz. Bunun yerine, işlem tamamlandıktan sonra, işlemi noter tasdik ederek yeni durumu Ethereum Mainnet’e gönderir.
İyimser toplamalar, Ethereum’un gaz maliyetlerini azaltarak işlemleri daha da optimize eder ve tüm işlemleri yine ana blok zincirine kaydeder. İyimser toplamaların avantajlarıysa şu şekildedir:
- Düşük gaz ücretleri
- Artan verim
- Akıllı sözleşme özelliği
- Güvenlik (Ethereum Mainnet tarafından garanti edilir)
İyimser toplamaların dezavantajları:
- Uzun para çekme süresi: Eğer ağda hileli bir işlem tespit edilirse, toplama otomatik olarak bir sahtekarlık kanıtı çağıracak ve mevcut yazılı verileri kullanarak işlemin hesaplamasını çalıştıracaktır. Eğer işleme itiraz edilirse de uzun para çekme sürelerine yol açtığı görülebilir.
Sıfır bilgi toplamalar (Zero-knowledge rollups)
Sıfır bilgi toplamaları (ZK toplamaları), Ethereum ana zincirinden binlerce işlemi toplar ve basitçe SNARK (öz ve etkileşimli olmayan bilgi argümanı) olarak bilinen şifrelenmiş kanıtlar oluşturur. Buna, Ethereum Mainnet ağına gönderilen geçerlilik kanıtı denmektedir.
ZK akıllı toplama sözleşmesi, tüm layer 2 geçişlerindeki verileri depolar ve veriler yalnızca geçerli bir belgeyle düzenlenebilir. Bu, ZK toplamalarının tüm işlem verilerinden farklı olarak yalnızca geçerlilik kanıtı gerektirdiği anlamına gelir. Bu özellik, az miktarda kaydedilen veri nedeniyle işlem maliyetlerini azaltmaktadır.
ZK toplamalarıyla ilgili olarak, geçerlilik kanıtı ZK özeti tarafından zaten onaylandığından ve işleme zaten izin verildiğinden, verilerin layer 2’den layer 1’e aktarıldığına şüphe duyulmaz. Bu da geliştiriciler için çeşitli avantajlar sağlamaktadır.
Sıfır bilgi (ZK) toplamalarının avantajları şunlardır:
- Neredeyse anlık işlem imkanı
- İyimser toplamaların etkilenebileceği saldırılara karşı daha güvenlidir
- Güvenli ve merkeziyetsiz sistem
Sıfır bilgi (ZK) toplamalarının dezavantajları:
- Minimal bir zincir aktivitesi olan uygulamalar için hesaplamada geçerlilik kanıtı zor olabilir
- Kullanıcı işlemin sırasını etkileyebilir
- Bazı toplamalar, Ethereum Sanal Makinesini (EVM) desteklemez.
Layer 2 Ethereum çözümleri, blok zinciri ortamını daha iyi hale getirmek için ciddi bir potansiyele sahiptir. Bunlar, kullanıcıların Ethereum Mainnet tarafından kullanılan tüm güvenlik önlemlerini sürdürebilmelerini sağlarken, yine de işlemleri hızlı ve kullanıcılara çok az maliyetle veya ücretsiz olarak yapabilmelerini sağlar.
Bu tür bir teknoloji, birçok kişiye Ethereum blok zincirini ve sunduğu her şeyi denemesi için ilham verebilir. Ayrıca, birçok layer 2 çözümünün hala beta aşamasında olduğunu unutmayın; bu, her şeyi derinlemesine araştırmanız ve farklı layer 2 çözümlerini araştırırken her zaman meraklı ve dikkatli olmanız gerektiği anlamına gelir.
