Dot-com Balonu Nedir?
1990’ların ortaları ile 2000’lerin başları arasında ABD’de teknoloji şirketlerinin hisselerinin hızla yükseldiği, daha sonra ise aniden düştüğü döneme denir. 1995-2000 yılları arasında görülen bu devasa yükselişi, sonraki yıllarda yaşanan çöküş ve ayı piyasası takip etmiştir.
Dot-com Dönemi
Birçok alanda hızlı teknolojik gelişmelerin görüldüğü bu dönemde FOMO ile hareket eden çoğu yatırımcı, adı “.com” ile biten şirketlere iş planları, sektör analizi ve trend analizi gibi göstergeleri göz ardı ederek yatırım yapıyordu.
Düşük faiz oranlarıyla birlikte kolayca edinilen sermaye, Nasdaq’a aktarılmaya başlandı. ABD’de 1997 yılında yürürlüğe giren ve sermaye artışı vergilerini büyük miktarda azaltan Vergi Mükellefi Muafiyet Yasası da yatırımcıları spekülasyon yapmaya teşvik etti ve balonun çok daha fazla büyümesine yol açtı.
1999 yılı itibarıyla risk sermayesi yatırımlarının üçte birinden fazlası, internet odaklı girişimlere yapılıyordu. Henüz bir ürün ortaya koymamış şirketler dahi halka açılıyor ve bu hisseler bir günde üçe-dörde katlanıyordu.
Balonun büyümesini tetikleyen başka bir etken de medyaydı. The Wall Street Journal ve Forbes gibi medya kuruluşları, teknoloji şirketlerinin geleceğine hakkında fazla iyimser tahminlerde bulunarak, yatırımcıları bu hisse senetlerini almaya teşvik ediyorlardı.
Dönemin Fed başkanı olan Alan Greenspan’in 5 Aralık 1996’da yaptığı uyarı amaçlı konuşması da, ironik bir şekilde balonu daha şişirdi.
Balon Nasıl Patladı?
Ocak 1995’te 751,49 puan olan Nasdaq endeksi, Mart 2000’e kadar yüzde 582 artış göstererek 5.132 dolarda pik yaptı. Hemen ardından bazı büyük şirketlerin, yüklü satış emirleri vermesi yatırımcılar arasında paniğe sebep oldu.
Panik satışlarının ardından Nasdaq birkaç hafta içinde yüzde 10’a yakın değer kaybetti. Milyonlarca dolar piyasa değerine sahip şirketler birkaç ay içinde değersiz hale dönüştü.
Nasdaq, 2001’de 1.400 puana kadar geriledi ve dot-com şirketlerinin büyük çoğunluğu iflas etti. Amazon, eBay, Microsoft gibi bugün bile adını sıklıkla duyduğumuz bazı şirketler çöküşü atlatmayı başardı.
Dot-com Balonu ve Kripto
2009 yılında Bitcoinle birlikte hayatımıza giren ve günümüze değin ciddi bir fiyat artışı gösteren kripto paraları, bazı kişiler sık sık dot-com balonuna benzetiyor.
İki piyasa arasında aşırı coşku ve teknolojinin sayesinde gerçekleşen aşırı büyüme gibi bazı benzerlikler bulunmaktadır. Bunlara ek olarak, Nasdaq endeksiyle kripto para sektörünün grafiği, ayı ve boğa döngüleri gibi konularda benzerlik gösteriyor.
Yine de iki sektörü birbirinden ayıran bazı önemli noktalar vardır. Kripto para sektörü, dot-com balonunda olduğu gibi kurumsal yatırımcıların aktardığı sermayeyle değil , bireysel kullanıcıların yaptığı yatırımlar ile destekleniyor. Bu da daha dağınık ve spekülasyona daha az açık bir piyasa demek oluyor.
Bu faktörler göz önünde bulundurulunca, kripto para sektörünün dot-com balonuna benzer olup olmadığı yatırımcıların görüşlerine ve zamana kalıyor.
