Çoğu uygulama günümüzde düzenleyici otoriteler tarafından kontrol edilen merkezi ağlarda çalışmaktadır. Örneğin, sosyal medya ağları, bankalar ve akış hizmetleri, verilerinizi merkezi sunucularda depolar. Bu uygulamalara eriştiğinizde sunucularına bir talep gönderilecek ve giriş bilgileriniz (kullanıcı adı ve şifre) geçerli ise sonuç size geri dönecektir. Bu merkezileştirme verimli olmasına rağmen, çok sayıda kullanıcı verisi üretir. Bu da hack’lere, korkutucu reklamlara ve Google ve Amazon gibi verilerinizden yararlanan büyük teknoloji şirketlerine maruz kalmak zorunda olabileceğiniz anlamına gelir. Neyse ki, bu eksiklikler veri güvenliğinin önemini artırdı ve blockchain teknolojisi gibi gizlilik çözümlerine olan ilginin artmasına neden oldu. Blok zinciri (blockchain) ağları merkezi değildir ve Big Tech aracılarına olan ihtiyacı ortadan kaldırır. Hem paylaşılan fikir birliği hem de otomatik akıllı sözleşmeler bu özelliği sizlere sunar. Örneğin, bir arkadaşınıza bir kripto para birimi göndermek istediğinizi varsayalım:
İlk olarak DApp’ler ile kripto cüzdanınıza giriş yapın, göndermek istediğiniz tutarı seçin ve işlemi onaylayın. Bunun ardından akıllı sözleşme, değişimi tamamlamak için devreye girecektir. Aynı zamanda, blok zinciri doğrulayıcıları, işleminizi doğrulamak ve kalıcı bir blok zinciri kaydı oluşturmak için birlikte çalışırlar. Web2 (merkezi teknoloji) ile ise arkadaşınıza dolar veya Türk lirası gönderme işlemi merkezi bir ağ üzerinden gerçekleşir. Bu, işleminizin her bölümünün banka tarafından işlendiği anlamına gelir. Verilerin sahibi bankalardır ve işlemin geçerli olup olmadığına da yine bu durumda bankalar karar vermektedir.
Merkezi olmayan uygulamalar (DApp’ler), bu geleneksel blok zinciri tabanlı uygulamaların eşdeğeridir. DApp’ler, birbirine bağlı akıllı sözleşmelerin bir bütünüdür diyebiliriz. Arka planda, uygulama içindeki her akıllı sözleşme belirli bir işlevi yerine getirir. Buna ek olarak, DApp’ler merkezi platformlarda bulunmayan bazı özelliklere de sahiptir:
Sürekli aktif ve güvenli olma şansı: Geleneksel uygulamaların aksine, DApp’ler daha güvenilirdir çünkü blok zinciri ağları birden çok düğümden oluşur. Örneğin Instagram çökerse, merkezi sunucular olduğu için tüm kullanıcılar uygulamaya erişemez bir hale gelir. DApp içinse, her düğümün aynı anda başarısız olması gerektiği için çevrimdışı olma olasılığı çok daha azdır.
Açık kaynak: Blockchain teknolojisinin merkezi olmayan doğası, kaynak kodunun ağın tüm üyeleri tarafından erişilebilir olmasını gerektirir. DApp’ler açık kaynak oldukları için, kullanıcıların dolandırıcılığı ve kötü amaçlı yazılımların kötüye kullanımını önlemek çok daha kolaydır.
Merkezi olmayan konsensüs mekanizması: Merkezi otoritenin yokluğunda, blok zincirler tüm işlemlerin geçerliliğini sağlamak için konsensüs mekanizmalarını kullanmalıdır. Bir DApp işlemi her gerçekleştiğinde, tüm ağ kimlik doğrulamasından sorumlu tutulur.
Yardımcı tokenler: Geleneksel uygulamalara erişim için ödeme yaptığınız gibi, birçok DApp, platformun ekonomisini yöneten bir yardımcı coin projesine sahiptir. Örneğin, bu alandaki birçok coin projesi, DApp’leri, uygulama içi işlemleri ve ödül programlarını ve diğer kullanım durumlarını yönetmenize izin verebilir.
Artık bir DApp’in ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bildiğimize göre, farklı DApp türlerini ve bunların daha geniş blok zinciri ekosistemindeki rollerini keşfetme aşamasına geçebiliriz.
DApp türleri
Tüm DApp’ler aynı şekilde çalışsa da, özel kullanım durumlarına ve protokol katmanına bağlı olarak bunları üç kategoriye ayrılmaktadır. Protokol katmanını, birden fazla katmanı üst üste yerleştirilebildiği bir düğün pastası üzerindeki katman olarak düşünebilirsiniz.
Tip 1: Bu DApp’lerin kendi blok zinciri ağı vardır; birçoğu Bitcoin’i ilk DApp olarak kabul etmektedir.
Tip 2: Bu DApp’ler, tip 1 DApp’leri kullanır ve bunları çalıştırmak için gereken hizmet coinleri birleştirir. Örneğin, Omni Protocol, dağıtılmış bir ticaret platformu olarak hareket eder ve Bitcoin blok zinciri üzerine inşa edilmiştir.
Tip 3: Bu DApp’ler Tip 2 DApp protokolünü kullanan bir başka DApp kategorisidir. Örneğin, Secure Access for Everyone (SAFE), sansürü tolere edebilen Web siteleri ve uygulamalar oluşturmanıza izin veren merkezi olmayan bir veri deposu ve iletişim ağıdır. SAFE ağı, SafeCoins vermek için Omni protokolünü kullanmaktadır.
Tüm DApp’ler üç kategoriye ayrılırken, her birinin uygulama olarak benzersiz bir kullanımı da vardır. Şirketler, piyasaya sürecekleri blockchain uygulamalarında ihtiyaçları doğrultusunda bu kategorilerden herhangi biri üzerine yoğunlaşabilirler.
DApp’ler ne için kullanılır?
DApp’ler artık bugünün Web 2.0 ile geleceğin merkezi olmayan web sitesi olan Web3 sistemleri arasında bir köprü görevi görmektedir. Örnek bir senaryoda bu, DApp’lere Google Chrome veya Firefox gibi geleneksel web tarayıcıları aracılığıyla erişilebileceği, ancak akıllı sözleşmeler kullanarak çekirdek blok zinciri ağları üzerinden iletişim kurdukları anlamına gelir. Başka bir deyişle, DApp’ler ön uçta çalışıyor gibi görünse de arka uçta, merkezi bir sunucu yerine merkezi olmayan bir veritabanında tutulan sistemlerdir.
Blockchain teknolojisinin nispeten yakın zamanda tanıtılmış olması nedeniyle, geleneksel uygulamalardan daha az DApp uygulaması bulunmaktadır. Bununla birlikte, sürekli yenilik ekosistemi çeşitlendirmeye başlamış durumdadır ve en popüler DApp kullanım alanlarından bazıları şu şekildedir:
Kripto para cüzdanları: Merkezi olmayan bir ekosistemde, DApp kripto para cüzdanları oldukça önemli bir yere sahiptir. Kripto para cüzdanları, kripto para satın almak, satmak ve takas etmek için gereklidir ve çevrimdışı bir varlık saklama aracı olarak kullanılabilirler.
Merkezi olmayan borsalar (DEX): Kullanıcılar genellikle bir web tarayıcısı kullanarak bu DApp’lere erişmektedir. DEX web adresine (URL) gittikten sonra, kripto para cüzdanınıza bağlanmanıza izin veren bir arayüz göreceksiniz. Bunu tamamladıktan sonra DEX DApp ile iletişime geçebilir ve likidite fonları, NFT piyasaları ve daha fazla işleme katılabilirsiniz.
Sosyal medya: Tıpkı Facebook ve Instagram gibi sosyal medya platformlarına benzer bir şekilde, Steemit gibi sosyal medya DApp’leri çevrimiçi bağlantıları daha güvenli bir hale getirmektedir. Bununla birlikte, sosyal medya uygulamaları gelir akışınızı tersine çevirecek ve verilerinizi depolamak ve bunlardan para kazanmak yerine ağa bağlandığınız için sizi ödüllendirecektir.
Oyunlar: Merkezi olmayan oyunlar, blockchain ekosisteminin en popüler parçalarından biridir. Axie Infinity, Splinterlands ve My DeFi Pet gibi popüler oyun DApp’leri, kullanıcıların veri tabanında yarattıkları değeri korumalarını sağlamak için NFT’leri de bünyesine entegre etmiştir.
